Yeni başlayanlar üçün Rus dili

Dərs 1    Dərs 2    Dərs 3    Dərs 4    Dərs 5    Dərs 6    Dərs 7    Dərs 8    Dərs 9    Dərs 10   


Yeni başlayanlar üçün rus dili. Verilmiş 10 dərsi 1-cidən başlayaraq diqqətlə və səbrlə öyrənin, nəticədə rus dili ilə ilkin tanışlıq uğurla başa çatacaq, müəyyən baza formalaşacaq və daha üst səviyyələrdə dərslər üçün tam hazır olmuş olacaqsınız.
Dərs 3

Samitlərin mövqeli yumşaması

Rus dilində müəyyən mövqelərdə həm sərt, həm də yumşaq samit səslərə rast gəlinir, lakin belə rast gəlinən mövqelərin sayı çoxdur. Bu samitlərin saitlərin qarşısında (мол [мол] — мёл [м’ол]), sözün sonunda (кон [кон] — конь [кон’]), yerindən asılı olmayaraq [л], [л’] səslərinin yanında (полка [п́олка] — полька [п́ол’ка]) və [с], [с’], [з], [з’], [т], [т’], [д], [д’], [н], [н’], [р], [р’] səslərinin yanında [к], [к’], [г], [г’], [х], [х’], [б], [б’], [п], [п’], [м], [м’] səslərinin qarşısında (банка [б́анк’а] — банька [б́ан’ка], пурга [пурѓа] — серьга [с’ир’ѓа) mövqelərdir. Belə mövqelər sərt/yumşaq etibarilə gücldürlər.

Sərtliyinə, yumşaqlığına aid mövqeli dəyişikliklər yalnız səslərin bir-birinə təsirindən yarana bilərlər.

Mövqeli yumşama müasir rus dilində bilavasitə müxtəlif qrup samitlərə qarşı həyata keçirilir.

Bütün müasir rus dili danişanlarının nitqində ardıcıl olaraq yalnız əvəzləmə baş verir: [ч’] və [щ’] qabağında olan [н] səsi [н’] səsilə əvəz edilir.

барабанчик [бараб́ан’ч’ик],

барабанщик [бараб́ан’щ’ик]

Digər bir çox rus dili danışanların nitqində də [н’] və  [т’] önündə yerləşən [с]-nın və  [н’] və [д’] önündə yerləşən [з]-nın  mövqeli yumşaması baş verir.

кость [кос’т’],

песня [п’́эс’н’а],

жизнь [жыз’н’],

гвозди [гв́оз’д’и].

Bəzi danışanlarda (müasir dildə bu istisnadır) дверь [д’в’эр’], съем [с’й’эм] kimi sözlərin istifadəsi zamanı mövqeli yumşama da mümkündür.

лебедь-  лебе[т’]

ходьба -хо[д’]ба

больше - бо[л’]ше

колокольчик - колоко[л’]чик

Sərtliyin və yumşaqlığın yazıda işarə olunması

Kar/cingilti olmağından fərqli olaraq, qoşa samitlərin sərt/yumşaqlığı yalnız samit hərflər vasitəsilə deyil, digər üsullarla da işarə olunur.

Samitlərin yumşaqlığı belə əks olunur:

Sərt/yumşaq etibarilə cüt samitlər üçün yumşaqlıq belə işarə olunur:

1)       я, е, ё, ю, и hərfləri ilə (е əvvəlində götürülmə sözlərdə samit sərt ola bilər: пюре);

мёл – [м’о́]л

милый – [м’и́]лый

плюш – п[л’у́]ш

кляп – к[л’а́]п

2) ь yumşaltma işarəsi ilə — sözün sonunda (конь), sözün ortasında,  [л’] yanında hər hansı samitin əvvəlində (полька), sərt samitin əvvəlində yerləşən yumşaq samitdən sonra (весьма, раньше), və [г’], [к’], [б’], [м’] yumşaq samitlərdən əvvəl yerləşən yumşaq samitin yanında:

петь – [п’э́]ть

конь –ко[н’]

банька – бан[н’]ка

лебедь – лебе[т’]

ходьба – хо[д’]ба

больше – бо[л’]ше

колокольчик – колоко[л’]чик

Digər hallarda yumşaltma işarəsi ь sözün ortasında cüt samitlərin yumşaqlığını işarə etmək üçün yazılmır, çünki mövqeli yumşaqlıq, səslərin digər mövqeli dəyişiklikləri kimi, yazıda işarə olunmur.

Мостик -  мocьтик

 песня - песьня

разве - разьве

Tək samitlər üçün yumşaqlığın əlavə olaraq işarələnməsinə ehtiyac yoxdur, ona görə də qrafik qaydalar mümkündür: «ча, ща а ilə yaz».

Cüt samitlərin sərtliyi güclü mövqelərdə yumşaltma işarəsinin yoxluğu ilə (кон, банка), samitdən sonra а, о, у, ы, э (мал, мол, мул, мыл, пэр) hərflərinin yazılışı ilə qeyd edilir; bəzi götürülmə sözlərdə sərt samit е əvvəlində də səslənir (фонетика).

Sərt qoşalaşmayan samitlərin sərtliyi, yumşaq qoşalaşmayan saitlərdə olduğu kimi, əlavə işarələnməni tələb etmir, bu səbəbdən жи və ши yazılışı haqda qrafik qaydanın, и və ы ц hərfindən sonra (цирк и цыган), о və ё ж və ш  hərflərindən sonra (шорох и шёпот) yazılışı haqda orfoqrafik qaydaların mövcudluğu mümkündür.

Davam etmək üçün menyudan növbəti dərsə keçin
Dərs 1    Dərs 2    Dərs 3    Dərs 4    Dərs 5    Dərs 6    Dərs 7    Dərs 8    Dərs 9    Dərs 10